Lokalizacja
Zamek Krzyżtopór znajduje się w niewielkiej miejscowości Ujazd, w województwie świętokrzyskim, około 50 kilometrów na południe od Kielc. Usytuowany na malowniczym wzniesieniu, w otoczeniu rozległych pól i lasów, zamek jest jedną z najbardziej intrygujących ruin w Polsce. Dojazd możliwy jest zarówno samochodem, jak i transportem publicznym – najłatwiej dotrzeć tu z Kielc lub Tarnobrzega.
Historia i charakterystyka
Zamek Krzyżtopór to unikalny przykład XVII-wiecznej architektury rezydencjonalno-obronnej. Został zbudowany w latach 1627-1644 na zlecenie Krzysztofa Ossolińskiego, kasztelana sandomierskiego i mecenasa sztuki. Sama nazwa „Krzyżtopór” nawiązuje do symboli krzyża i topora, które widnieją w herbie rodu Ossolińskich i są wkomponowane w architekturę zamku. Budowla była w tamtych czasach jedną z największych w Europie, a jej rozmach budził podziw współczesnych. Wokół zamku krążyły legendy o jego niezwykłych udogodnieniach, jak chociażby akwarium umieszczone w sali jadalnej czy liczne tajne przejścia.
Zamek został zaprojektowany zgodnie z kalendarzem: miał 4 baszty (odpowiadające porom roku), 12 sal balowych (odpowiadających miesiącom), 52 komnaty (tyle ile tygodni w roku) oraz 365 okien, symbolizujących dni w roku. Choć zamek nigdy nie został w pełni ukończony, już w momencie swojej budowy był jednym z najbardziej imponujących kompleksów w Europie. Niestety, Krzyżtopór nie cieszył się swoją świetnością zbyt długo. Po śmierci Krzysztofa Ossolińskiego i potopie szwedzkim, zamek stopniowo popadał w ruinę, stając się ofiarą rabunków i wojennych zniszczeń.
Obecnie zamek pozostaje w stanie malowniczej ruiny, ale dzięki staraniom władz lokalnych oraz konserwatorów, jest zabezpieczony i udostępniony do zwiedzania. Mimo że dziś możemy oglądać tylko pozostałości dawnej świetności, Krzyżtopór nadal imponuje swoimi rozmiarami i rozmachem architektonicznym.
Formy zwiedzania, aktywności i ciekawostki
Zamek Krzyżtopór można zwiedzać na kilka sposobów – zarówno z przewodnikiem, jak i samodzielnie, korzystając z map i tablic informacyjnych rozmieszczonych na terenie ruin. Przewodnicy oferują fascynujące opowieści o historii zamku, jego tajemnicach oraz o licznych legendach, które krążą wokół tej niezwykłej budowli. Warto zwrócić uwagę na monumentalne fortyfikacje oraz pozostałości systemu akweduktów, który zasilał wodą nie tylko zamkowe fontanny, ale również wspomniane akwarium w jadalni, co w XVII wieku było nie lada luksusem.
Dla miłośników aktywnego wypoczynku zamek i jego otoczenie oferują różne trasy piesze, które prowadzą przez malownicze tereny Gór Świętokrzyskich. Na miłośników historii czekają rekonstrukcje bitew, turnieje rycerskie oraz imprezy historyczne, które regularnie odbywają się na zamku. Warto również wziąć udział w nocnym zwiedzaniu zamku, które dodaje atmosferze miejsca dodatkowego mistycyzmu – legenda głosi, że nocą w murach zamku pojawiają się duchy dawnych mieszkańców, w tym samego Krzysztofa Ossolińskiego.
Ciekawostką, która przyciąga wielu turystów, jest fakt, że Krzyżtopór był prawdopodobnie największym zamkiem w Europie aż do momentu wybudowania francuskiego Wersalu.
Wskazówki i propozycje pobytu
Zamek Krzyżtopór jest doskonale przystosowany do turystów – na miejscu znajduje się parking, a teren zamku jest dostępny dla osób z ograniczeniami ruchowymi. Na miejscu można zakupić bilety na zwiedzanie, a także pamiątki i przewodniki w lokalnym punkcie turystycznym. Zaleca się, aby zwiedzanie zamku zaplanować na wiosnę lub lato, kiedy to ruiny zamku są szczególnie malownicze, otoczone bujną roślinnością.
Jeśli chodzi o noclegi, w pobliżu zamku Krzyżtopór znajdują się liczne agroturystyki oraz pensjonaty, które oferują spokojny wypoczynek z dala od miejskiego zgiełku. W Ujeździe można również znaleźć małe restauracje serwujące tradycyjne potrawy kuchni świętokrzyskiej. W okolicy warto także odwiedzić inne atrakcje, takie jak Święty Krzyż, czy Jaskinia Raj, które są doskonałym uzupełnieniem turystycznego szlaku po regionie .
Zamek Krzyżtopór to nie tylko gratka dla miłośników historii, ale także doskonałe miejsce dla rodzin i osób szukających malowniczych, mniej uczęszczanych turystycznych destynacji.
